Przewodnicy po Sandomierzu, przewodnik po Sandomierzu, wycieczka do Sandomierza, zabytki - Biuro Usług Przewodnickich Sandomierrz Travel
Sandomierz Travel - zabytki Sandomierza, atrakcje turystcyzne, zwiedzanie w Sandomierzu
Zabytki Sandomierza
Zabytki w Sandomierzu stanowią grupę historycznych budowli, jednych z najważniejszych w Polsce. Budowle, które tu stawały tworzone przez ludzi od wieków, stanowią najwyższą klasę zabytków. Sandomierz zabytki zawdzięcza historii, dogodnemu położeniu geograficznemu oraz uporowi mieszkańców. Zabytki to w Sandomierzu najcenniejsza spuścizna przeszłości. Gdyby nie zabytki, miasto nie byłoby tak piękne, bo zabytki Sandomierza tworzą współczesne miasto. Zabytkowa Starówka, moc atrakcji turystycznych oraz zabytkowe budowle, to wszystko przyciąga dzisiaj turystów. Wycieczki do Sandomierza, szkolne i dla dorosłych są zaplanowane po najważniejszych zabytkach Sandomierza. Żadna z tras ich nie omija. Wstęp do zabytków w Sandomierz na ogół jest płatny. Zwiedzanie, w zależności od rangi obiekty, trwa od 10 do 45 minut.
Brama Opatowska - jest głównym zabytkiem Sandomierza, jedna z niegdyś czterech bram wchodzących w kompleks murów obronnych Sandomierza, wzniesiona przez króla Kazimierza Wielkiego około 1362 roku. Do bramy przylegają, bo obu jej stronach pozostałości murów.
W szesnastym wieku bramę zwieńczono renesansową attyką. Attyki budowano w celu zabezpieczenia dachów przed wyrzucanymi przez nieprzyjaciela strzałami z gorejącymi wiechciami. Wspomniana attyka była więc strukturą podnoszącą obronność budowli. Bramę zamykano od góry broną, czyli mocną, okutą żelazem kratą z bali dębowych. W latach 1928-1929 Brama Opatowska została pokryta żelbetonowym stropem i udostępniona zwiedzającym. Niegdyś istniały oprócz opatowskiej trzy bramy. Żadna do dnia dzisiejszego nie zachowała się. Ponadto było 21 baszt i dwie furty, z czego jedna Dominikańska, zwana Uchem Igielnym, istnieje po dziś dzień. W chwili obecnej można na szczyt bramy wejść, skąd z tarasu widokowego podziwiamy przepiękną panoramę miasta i okolicy. Brama Opatowska jest jedną z wielu atrakcji turystycznych Sandomierza i jego ważnym zabytkiem, bardzo chętnie odwiedzana przez wycieczki przyjeżdżające do Sandomierza. Ruch turystyczny w sezonie na Bramie Opatowskiej jest duży.
Ratusz - zabytek Sandomierza stojący w centralnej części Starego Miasta, wzniesiony w drugiej połowie 14 wieku. W piwnicach, znajdowała się niegdyś siedziba kata, dziś pomieszczenia kawiarni. Na parterze - muzeum, na pierwszym piętrze sale reprezentacyjne, a na drugim ulokowali się urzędnicy i Urząd Stanu Cywilnego.
Na początku Ratusz jako pierwotna budowla w kształcie wieży została rozbudowana w 15 wieku uzyskując plan wydłużonego prostokąta. W 16 wieku nadano ratuszowi formy renesansowe, budując u góry attykę, która jest zarazem jedną z najpiękniejszych attyk ratuszowych w Polsce. Do północno-wschodniego narożnika budynku przylega masywna przypora mieszcząca wewnątrz dawną latrynę. Ratusz kilkakrotnie ulegał pożarom. Na uwagę zasługuje zegar słoneczny umieszczony na południowej elewacji, odtworzony w 1958 r. przez Tadeusz Przypkowskiego. W podziemiach ratusza znajduje się kawiarnia - pub Lapidarium.
Katedra - bazylika katedralna pod wezwaniem Narodzenia NMP - gotycka świątynia wzniesiona (w miejscu wcześniejszego kościoła) z fundacji Kazimierza Wielkiego pomiędzy rokiem 1360 r. a 1382 r. Jest głównym zabytkiem Sandomierza. Odwiedzana chętnie przez wycieczki. To główny kościół diecezji sandomierskiej.
W połowie 15 w. dobudowano kaplicę mansjonarzy z zakrystią, podczas pożaru w 1656 r. zniszczeniu uległ dach, szczyty zachodnie i znaczna część sklepienia prezbiterium, w latach 1670-74 r. przebudowano w stylu barokowym fasadę zachodnią oraz dobudowano kruchtę z kolumnowym portalem. Świątynia została częściowo uszkodzona w czasie wojen napoleońskich w 1809 r., w drugiej poł. 19 wieku kościół regotycyzowano. Wystrój wnętrza barokowy i rokokowy; w prezbiterium znajdują się freski bizantyjsko - ruskie z pierwszej połowie 15 wieku (ufundowane przez Władysława Jagiełłę, który wielokrotnie tu gościł), w kaplicy mansjonarskiej polichromia rokokowa wykonana w latach 1770-75 r. przez Bartłomieja Gołębiowskiego i Mateusza Rejchana, ołtarze z rzeźbami z 1770-73 r. autorstwa Macieja Polejowskiego. Dzwonnica późnobarokowa wzniesiona w latach 1737-43 r. W skarbcu katedralnym przechowywane są cenne pamiątki związane z historią.
Collegium Gostomianum - późnorenesansowe, dawna szkoła - kolegium jezuickie, wzniesione z fundacji Hieronima Gostomskiego w latach 1602-15. Kolegium zostało zniszczone podczas pożaru w 1813 r., w latach 1820-26 odbudowano zachowane do dziś skrzydło wschodnie, skrzydło południowe (oraz stojący na dziedzińcu kościół św. Piotra) rozebrano w drugiej poł. 19 wieku.
W połowie 15 w. dobudowano kaplicę mansjonarzy z zakrystią, podczas pożaru w 1656 r. zniszczeniu uległ dach, szczyty zachodnie i znaczna część sklepienia prezbiterium, w latach 1670-74 r. przebudowano w stylu barokowym fasadę zachodnią oraz dobudowano kruchtę z kolumnowym portalem. Świątynia została częściowo uszkodzona w czasie wojen napoleońskich w 1809 r., w drugiej poł. 19 wieku kościół regotycyzowano. Wystrój wnętrza barokowy i rokokowy; w prezbiterium znajdują się freski bizantyjsko - ruskie z pierwszej połowie 15 wieku (ufundowane przez Władysława Jagiełłę, który wielokrotnie tu gościł), w kaplicy mansjonarskiej polichromia rokokowa wykonana w latach 1770-75 r. przez Bartłomieja Gołębiowskiego i Mateusza Rejchana, ołtarze z rzeźbami z 1770-73 r. autorstwa Macieja Polejowskiego. Dzwonnica późnobarokowa wzniesiona w latach 1737-43 r. W skarbcu katedralnym przechowywane są cenne pamiątki związane z historią.
Dom Długosza - dawna mansjonarza. Dom ceglano-kamienny, gotycki, wzniesiony z fundacji Jana Długosza w 1476 r. przez mistrza Jana z Krakowa. Dom Długosza jest jednym z ważniejszych i cenniejszych zabytków Sandomierza.
Przebudowany w drugiej połowie 17 wieku, w latach 1934-35 gruntownie restaurowany (m.in. z rekonstrukcją szczytów) dla potrzeb Muzeum Diecezjalnego. Jeden z trzech takich istniejących w Polsce. Jest to przykład kamienicy wolnostojącej poza zabudowaniami rynku. Charakterystyczna architektura "Domów Długosza", strzelisty dach oraz kamienne obramowania okienne. W Domu Długosza mieści się muzeum diecezjalne, gromadzące zbiory sztuki sakralnej.
Kościół Ducha Świętego - około 50 metrów za Bramą Opatowską po lewej stronie. W trzynastym wieku kasztelan krakowski Żegota wybudował drewniany kościół i szpital Św. Ducha. Kościół pierwotnie gotycki z 15 wieku. Przebudowany w stylu barokowym w drugiej połowie 17 wieku i po 1757 r. z klasycystyczną fasadą z 1829 r.
Najcenniejszym zabytkiem jest znajdująca się w kaplicy bocznej 16-wieczna figura Chrystusa Frasobliwego. Budynki dawnego szpitala pochodzą z 19 wieku, ze starszymi pozostałościami.
Kościół Świętego Michała - zespół dawnego klasztoru Benedyktynek, barokowy kościół św. Michała zbudowano w latach 1686-92 wg projektu Jana Michała Linka, częściowo przekształcony w latach 1757-69. Kościół ten dla zwiedzających jest niedostępny. Przy kościele działa Wyższe Seminarium Duchowne.
W kościele na szczególną uwagę zasługuje drewniana, barokowa ambona wsparta na drzewie genealogicznym zakonu benedyktynów wykonana przez Mateusza Roskwitowicza w końcu 17 wieku Budynki klasztorne wznoszone etapami: skrzydła południowe i zachodnie w 17 wieku (oba przebudowane w połowie wieku 18, w tym czasie powstała również późnobarokowa dzwonnica, budynek furty, zewnętrzna kazalnica i domek kapelana między dzwonnicą a kościołem wzniesione wg projektu ks. Józefa Karsznickiego). Skrzydło północne pochodzi z początku 20 wieku.
Zamek królewski - zamek murowany zbudowany w 14 wieku z fundacji Kazimierza Wielkiego na miejscu wcześniejszego grodu, przebudowywany w pierwszej połowie 16 wieku na rezydencję renesansową wg projektu mistrza Benedykta. Zamek jako muzeum udostępnione jest dla zwiedzających. Z dziedzińca zamkowego rozciąga się wspaniały widok na katedrę i Wisłę. Wstęp jest płatny.
Zamek wysadzili Szwedzi w 1656 r. Ocalało jedynie skrzydło zachodnie, które odbudowano z inicjatywy Jana III Sobieskiego w latach 80-tych 17 wieku, czego efektem było powstanie korpusu zamkowego typu pałacowego, ok. 1825 r. obiekt adaptowano na więzienie (mieszczące się tu do 1959 r.) i nadano mu klasycystyczny wygląd. Po przeprowadzeniu remontu i niezbędnych prac adaptacyjnych, zamek od 1986 r. jest siedzibą Muzeum Okręgowego.
Kościół Świętego Jakuba - jeden z najbardziej cennych zabytków Sandomierza. Najstarszy kościół w mieście i jeden z najstarszych budowanych z cegły w Małopolsce. Po 137 klatach nieobecności w 2001 roku powrócili tu Dominikanie. Kościół wzniesiono w 1226 roku i wtedy do Sandomierza z Krakowa przybyli Dominikanie. Był to drugi klasztor po Krakowie.
Ceglany, wzniesiony w swej głównej części w kilku etapach w ciągu 13 wieku, w 14 wieku dobudowano dzwonnicę i zachodnie skrzydło klasztoru. Późnoromański kościół św. Jakuba Apostoła jest jednym z najstarszych i najcenniejszych kościołów w Polsce. Na początku 15 wieku kościół gruntownie restaurowano po zniszczeniach jakich doznał w czasie najazdu Litwinów i pożaru w poprzednim stuleciu. W 17 wieku świątynię przebudowano, przed 1606 r. dobudowano kaplicę Męczenników Sandomierskich (z bogatą dekoracją stiukową z ok. 1640 r.). W wieku 18 zespół klasztorny zaczął stopniowo popadać w ruinę, w 1864 r. nastąpiła kasata klasztoru. W latach 70-tych 19 wieku rozpoczęto niezbędne prace restauracyjne, po pożarze w 1905 r., który strawił ołtarz główny i część prezbiterium, przeprowadzono gruntowną rekonstrukcję kościoła (kierowaną przez Jarosława Wojciechowskiego, prace trwały do 1909 r.), w trakcie której przywrócono romański charakter budowli. Kościół został uszkodzony podczas II wojny światowej, kolejna restauracja miała miejsce dopiero na przełomie lat 80-tych i 90-tych. Na szczególną uwagę zasługuje bogato zdobiony północny portal z 13 wieku, który przetrwał do naszych czasów w stanie prawie niezmienionym. W prezbiterium kościoła znajduje się barokowy sarkofag księżnej Adelajdy, wykonany w 1676 r. z jednego kloca drzewa dębowego. Wczesnogotycka dzwonnica pochodzi z 13/14 wieku. Z budynków klasztornych do czasów dzisiejszych zachowała się tylko część skrzydła wschodniego.
Podziemna Trasa Turystyczna - system dawnych 14 i 15 wiecznych piwnic, w których kupcy sandomierscy składowali swoje towary handlowe. Utworzona została przez połączenie dawnych piwnic i podziemnych składów (w części z nich udało się zachować pierwotne wątki obmurowań).
Trasa prowadzi pod ośmioma kamienicami. Najgłębsze wyrobiska sięgają 12 m pod płytę Rynku, a długość chodników wynosi 470 m. Sandomierskie lochy owiane są legendami. Drążone przez wieki pod miastem korytarze i komory z racji ich obronnego i gospodarczego charakteru, otoczone były tajemnicami. Najsłynniejsza legenda mówi o Halinie Krępiance, która została zasypana wraz z Tatarami w tajemnych korytarzach. Pełnej wersji legendy można posłuchać podczas zwiedzania podziemi.
Kościół Świętego Józefa - zespół klasztorny poreformacki barokowy, wybudowany w latach 1679-89. Kościół św. Józefa przebudowano w latach 1809-23, w podziemnej krypcie można oglądać trumnę z dobrze zachowanymi zwłokami zmarłej w 1698 r. Teresy Morsztynówny.
Od strony południowej zachowały się budynki dawnego klasztoru przekształcanego w 19-20 wieku, od strony zachodniej znajduje się dziedziniec otoczony murem z kapliczkami - Stacjami Męki Pańskiej z drugiej połowy 18 wieku.
Ucho igielne - jedyna zachowana furta, spośród dwóch niegdyś istniejących w systemie murów obronnych. Dość ciekawy zabytek Sandomierza. Przez furtę komunikowali się z sobą bracia z dwóch klasztorów dominikańskich; jednego położonego poza murami miasta i drugiego wewnątrz murów obronnych.
Przez ucho igielne dojdziemy do wąwozu Świętojakubskiego. Nim wyjdziemy wprost na kościół św. Jakuba. Brukowana ulica Staromiejska zaprowadzi nas w górę, do kościoła św. Pawła. Stamtąd jest już blisko do wąwozu Królowej Jadwigi
Kościół Świętego Pawła - gotycki, wzniesiony w latach 1426-34 w miejscu pierwotnego drewnianego z 1226 r., rozbudowany i przebudowany w 17 i 18 wieku, wystrój wnętrza wczesnobarokowy i barokowy, przy kościele późnobarokowa dzwonnica z pierwszej połowy 18 wieku Obok na cmentarzu parafialnym grób Tekli Nekanda - Trepka, ciotki Stefana Żeromskiego.
Synagoga - barokowa, wzniesiona w obecnej formie w 1758 r., z dobudowanym od strony północnej w pierwszej połowy 20 wieku, domem kahału, zdewastowana podczas II wojny światowej, w latach 60-tych remontowana i zaadaptowana na potrzeby Archiwum Państwowego. Obiekt niedostępny dla zwiedzających.
Pałac biskupów sandomierskich - wzniesiony w 1864 roku, 46 lat po utworzeniu diecezji sandomierskiej. Znajduje się przy ulicy Mariackiej, niedaleko katedry. Do budowy wykorzystano cegłę z rozbiórki kościoła Marii Magdaleny. 12 czerwca 1999 roku w Pałacu jadł obiad i odpoczywał Papież Polak Jan Paweł II. W tym dniu na sandomierskich błoniach koncelebrował nabożeństwo dla półmilionowej rzeszy pielgrzymów. Obecnie w Pałacu mieszka biskup ordynariusz diecezji sandomierskiej.
Wąwozy - wąwóz Królowej Jadwigi rozdziela wzgórza Świętojakubskie i Świętopawelskie. Jest to najpiękniejszy wąwóz spośród lessowych wąwozów sandomierskich. Strome ściany tego blisko półkilometrowego jaru dochodzą do 10 metrów wysokości. Zbocza wąwozu i jego korona porośnięte są gęsto drzewami i krzewami.
Zabytki Sandomierza
W połowie 15 w. dobudowano kaplicę mansjonarzy z zakrystią, podczas pożaru w 1656 r. zniszczeniu uległ dach, szczyty zachodnie i znaczna część sklepienia prezbiterium, w latach 1670-74 r. przebudowano w stylu barokowym fasadę zachodnią oraz dobudowano kruchtę z kolumnowym portalem. Świątynia została częściowo uszkodzona w czasie wojen napoleońskich w 1809 r., w drugiej poł. 19 wieku kościół regotycyzowano. Wystrój wnętrza barokowy i rokokowy; w prezbiterium znajdują się freski bizantyjsko - ruskie z pierwszej połowie 15 wieku (ufundowane przez Władysława Jagiełłę, który wielokrotnie tu gościł), w kaplicy mansjonarskiej polichromia rokokowa wykonana w latach 1770-75 r. przez Bartłomieja Gołębiowskiego i Mateusza Rejchana, ołtarze z rzeźbami z 1770-73 r. autorstwa Macieja Polejowskiego. Dzwonnica późnobarokowa wzniesiona w latach 1737-43 r. W skarbcu katedralnym przechowywane są cenne pamiątki związane z historią.
